ულუმბო (სამთავისი, ურბნისი, რუისი, ულუმბოს მამათა მონასტერი, წრომი და დედათა & მამათა მონასტრები სამწევრისში)

This slideshow requires JavaScript.

მეოთხე გაჩერება ულუმბოს მონასტერი, რომელიც მდებარეობს შიდა ქართლში, ხაშურის რაიონში, მდინარე ჭირათხეულას ერთ-ერთ მარჯვენა შენაკადის ხეობაში. მის დაარსებას მიაწერენ ერთ-ერთ ცამეტ ასურელ მამათაგანს, მიქაელ ულუმბოელს, ვახუშტი ბატონიშვილის ცნობით: „ჭერათხევის… სერს ზეით არს მონასტერი ულუმბას, უგუნბათო, დიდი, დიდშენი, მიქელ იგ(13) მამათგანის ქმნული, და დაფულულ არს მიქელ მუნვე ზის წინამძღვარი“.

სამწუხაროდ არ ვიცით სად არის დასაფლავებული მიქაელ ულუმბოელი, ამბობენ მონასტრის ეზოშიაო.

ქართველთა ერთ–ერთი ჯალალ ედ დინთან გამარჯვების ბრძოლის დროს, ამირეჯიბს ხელთ უგდია მოწინააღმდეგის სეფე დროშა და იგი შეუწირავთ ულუმბოს ღვთისმშობლის ხატისათვის. ეს ფაქტი კი იმაზე მეტყველებს, რომ XIII საუკუნეში ულუმბოს ეკლესია უკვე არსებობდა და სულაც არ დაუარსებია მიქაელ ულუმბოელს.

თუმცა ძალიან მწირია ამ ტაძრის შესახებ ინფორმაცია, მაგრამ სამაგიეროდ დიდებულია და ულამაზესია იგი, ტყეში ჩაფლული სისპეტაკე და სიმშვიდე დანახვისთანავე ჩაგაფიქრებს, მეტყველების უნარს გაკარგვინებს და მონუსხული, ემოციებით აღვსილი, ზიხარ ეზოში და უყურებ ამ პატარა ტაძრის სიდიადეს. სიდიადეს რომელიც სანთლისა და საკმევლის სუნით შეგახსენებს უფალი სუფევს შენში და ყველგან, სადაც არ უნდა წახვიდე. აქ კი უფრო ახლოს ხარ კეთილშობილებასთან, სიმართლესთან, სიყვარულის გრძნობით, მადლიერი ხარ და ბედნიერი, რომ ნახე და შეეხე . . . რომ განიცადე . . . რომ შეგიძლია სხვასაც გაუზიარო . . . რომ ღმერთმა ამის ღირსი გაგხადა.

ულუმბოს მონასტრის მეორედ აღშენების თარიღი 1400-1415 წლებით სახელდება, ეს დასტურდება ამირეჯიბთა გვარის სიგელიდან.

1871 წელს მღვდელთმსახურების განახლების მიზნით ულუმბოს მონასტერი თავიდან აღუდგენიათ.

ყველას მოგიწოდებთ, გთხოვთ, როდესაც ამ ტაძრის მონახულებას გადაწყვეტთ, აუცილებლად აიტანეთ ცოტაოდენი ზეთი , მარილი, ღვინო და ფქვილი, ან რისი შესაძლებლობაც გექნებათ.

სიყვარულით
ნ.შ

რუისი (სამთავისი, ურბნისი, რუისი, ულუმბოს მამათა მონასტერი, წრომი და დედათა & მამათა მონასტრები სამწევრისში)

This slideshow requires JavaScript.

მესამე გაჩერება რუისის ღვთისმშობლის ტაძარი, რომელიც ქართლის მუნიციპალიტეტის სოფ. რუისის შუაგულში მდებარეობს.  ტაძარი ჯვარ-გუმბათოვანია (27,3X19,6 მ; სიმაღლე 23,2 მ). გადმოცემით რუისის ტაძარი აუგია ვახტანგ გორგასალს. ამ ხნის ნაგებობას ჩვენამდე არ მოუღწევია. 

თავდაპირველი ნაგებობიდან შემორჩენილია გეგმის ძირითადი მონახაზი და შენობის აღმოსავლეთი ნაწილი. ეკლესია თავდაპირველად ნაგები ყოფილა კარგად გათლილი, თანაბარი ზომის მოყვითალო მომწვანო და იასამნისფერი კვადრებით.

XI საუკუნეში გიორგი ეპისკოპოსს ტაძარი განუახლებია და მდიდრულად მოურთავს, რაზეც მეტყველებს ჩრდილოეთი კარიბჭის  ასმოთავრული წარწერა:

„ქრისტე შეიწყალე სული გიორგი ეპისკოპოსისა ამინ“

თემურლენგის შემოსევების დროს ეკლესია ძლიერ დაზიანებულა. დასავლეთი ფასადის წარწერის თანახმად ტაძარი აღუდგენია მეფე ალექსანდრე I-ს (1412-1442).

„ქ ზე ადიდენ ღმერთმან მეფეთა-მეფობა დიდისა ალექსანდრესი, – რომლისა მიერ კვალად აღეშენა საყდარი ესე, ადიდენ ღმერთმან და სული მათი კურთხეულ ყოს“

ნ.შ

სამთავისი (სამთავისი, ურბნისი, რუისი, ულუმბოს მამათა მონასტერი, წრომი და დედათა & მამათა მონასტრები სამწევრისში)

სამთავისი   დააწკაპეთ და ტექსტს სამთავისზე იხილავთ ახალ ფანჯარაში  

This slideshow requires JavaScript.

ნ.შ

არ დავივიწყოთ ტაო კლარჯეთი

ოდესღაც ისტორიული საქართველოს ნაწილი ტაო-კლარჯეთი უმშვენიერესი ბუნებით და ზღაპრული სანახაობით არაერთ მოგზაურს ხიბლავდა. მე-8 საუკუნეში ეს მხარე ქართველ ბაგრატიონთა სამკვიდროდ და ქვეყნის ცენტრად გამოცხადდა. ,,გურჯისტანის ვალაიეთი’’ საქართველოს სამხრეთ-დასავლეთის ისტორიული ნაწილი , ამჟამად თურქეთის ტერიტორიაზეა. 

ყველამ იცის, რომ ბრესტ-ლიტოვსკის ხელშეკრულების ხარჯზე, რომელიც 1918 წლის 27 აგვისტოს შედგა,რუსეთმა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის თანხმობის გარეშე უარი თქვა ქართულ მიწებზე. 1921 წლის 23 ოქტომბერს ყარსის ხელშეკრულებით ტაო-კლარჯეთის დიდი ნაწილი ისევ თურქეთის შემადგენლობაში შევიდა,ხოლო მცირე ნაწილი საქართველოს საბჭოთა რესპუბლიკის საკუთრება გახდა.

 ტაო მდინარე ჭოროხის ხეობაშია , კლარჯეთი მას ჩრდილოეთით ესაზღვრება. ტაო-კლარჯეთში მრავლადაა ( 200-ზე მეტი) ძველი ქართული ქრისტიანული ხუროთმოძღვრული ძეგლები: ოთხთა, პარხალი, ხახული, ოშკი, იშხანი, , ხანძთა , ბანა, დოლისყანა, შატბერდი და სხვა მრავალი, რომლებიც კვლავაც ინარჩუნებენ უდიდეს მნიშვნელობას საქართველოსთვის და ზოგადად კულტურისთვის, მათ ქართველების ყურადღება და ზრუნვა ესაჭიროებათ. უძველესი ეკლესიები ტაძრები დანგრეულან და ზოგიც სასწაულებრივად გადაურჩა ბუნებისა თუ ადამიანის მიერ მოვლენილ რისხვას. 

ყოველი ჩვენთაგანის ვალია გულგრილნი ნუ ვიქნებით და მეტად დავინტერესდეთ ჩვენი ისტორიული ,  უნიკალური  ძეგლებით. ამასთან დაკავშირებით ფილარმონიის დიდ საკონცერტო დარბაზში ჩატარდა  საქველმოქმედო კონცერტი “გელინო”

 სექტემბერში დაგეგმილი გვაქვს მეგობრებს მოვინახულოთ ეს ულამაზესი მხარე და  ისტორიული ძეგლები.  ჩვენს ისტორიას შევეხოთ და გავუფრთხილდეთ!

ნ.შ

ვაშლოვანის დაცული ტერიტორია (ხორნაბუჯის ციხე, ილიას მთა და პანტიშარა)

ჩემმა მეგობარმა თინათინ მოსიაშვილმა სოციალურ ქსელში გამოაქვეყნა ასეთი განცხადება:

ტური ვაშლოვანის დაცულ ტერიტორიაზე, 29 აპრილი – სავარაუდო მარშრუტი: ილიას მთა, ხორნაბუჯის ციხე და პანტიშარა. 

გასვლა: 7.30 მეტროს სადგური „მარჯანიშვილი” (ვისაც მეტრო აწყობს) და 7.40 კულტურის სამინისტრო (განსაკუთრებით რუსთაველებისთვის). 

მე წამსვლელთა სიაში  ჩავეწერე და კვირას ჩემს უახლოეს მეგობართან  ნანასთან ერთად შევუერთდი დანარჩენ მგზავრებს. 🙂

დილიდან არაჩვეულებრივი ამინდი იყო, გზად სამწვადეც ვიყიდეთ და თინათინის მიერ მოყოლილ საქართველოს ისტორიას გულმოდგინედ ვუსმენდით.

დავიწყეთ კამბეჩოვანით, (კამბეჩანი, კამბეჩიანი კამბეჩოვანი ქიზიყის ძველი სახელწოდება) მოიცავდა ტერიტორიას მდ. ალაზნის ქვემოწელსა და მდ. მტკვარს  შორის. ცენტრი ხორნაბუჯი, ამიტომაც პირველად ხორნაბუჯის ციხეს ვესტუმრეთ, (ფოტოები  flickr –ზე)

როგორც გავიგეთ იგი ადრეფეოდალური ხანის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ძეგლია, რომელიც ისტორიული ჰერეთის ტერიტორიაზე მდებარეობს. აქ V ს. ქართველთა მეფე ვახტანგ გორგასალს საეპისკოპოსო კათედრალი დაუარსებია. ამავე პერიოდიდან ხორნაბუჯი, ნეკრესთან ერთად საუფლისწულო საკუთრებად გვევლინება. VI საუკუნიდან ხორნაბუჯი ერისთავთა რეზიდენციას წარმოადგენდა და სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი მდებარეობის გამო ჰერეთის აღმ. საზღვრების დაცვის ფუნქციას ასრულებდა. ციხე-ქალაქი გაძლიერებულა მეფე თამარის დროს, ამიტომ იგი აგრეთვე “თამარის ციხის” სახელწოდებით არის ცნობილი.

XIII ს. 60-იან წლებში ციხე-ქალაქი მონღოლთა ლაშქარმა დაარბია. აღუდგენიათ და  XVII ს. ირანის შაჰის, აბას I-ის მიერ დანიშნული კახეთის გამგებლის, ფეიქარ ხანის რეზიდენცია ყოფილა. ციხე – ქალაქის საბოლოო აღდგენა და გაძლიერება კახთა მეფის, ერეკლე II-ის სახელს უკავშირდება (XVIII ს).

1970 წელს ხორნაბუჯში მიმდინარეობდა არქეოლოგიური გათხრების შედეგად შიდაციხის ქვედა ეზოში გამოვლინდა განვითარებული შუა საუკუნეების კარიბჭისა და კედლის ნაშთი, რომელიც მომდევნო ხანაში ცეცხლმსროლელი იარაღის შემოსვლასთან დაკავშირებით გადაუკეთებიათ, დაუტანებიათ სათოფურები და საგანგებო ტახტები მეთოფურების დასადგომად. შიდაციხე შედგება მრავალი სათავსისა და ურთიერთდამაკავშირებელი ვიწრო და ციცაბო კიბეებისაგან. შიდაციხის შუა და ზემო ნაწილში აღმოჩნდა 2 წყალსაცავი. არქეოლოგიური გათხრები ჩატარდა აგრეთვე შიდაციხის დასავლეთით, ძველი ქალაქის ტერიტორიაზე, სადაც მიწისქვეშა აკლდამების ჯგუფი გამოვლინდა. შიდაციხისა და ქალაქის ტერიტორიაზე გავლებულ საკონტროლო თხრილებში აღმოჩნდა მოჭიქული და მოუჭიქავი ჭურჭლის, ფაიანსის, ქვევრების, მოჭიქული და მოუჭიქავი კრამიტის ჭრაქებისა და სხვა ნივთების ნატეხები. გამოვლენილია როგორც ადრინდელი, ისე განვითარებული შუა საუკუნეების რკინის ისრისპირები, ქვის ბირთვები (ყუმბარები), მონეტები და სხვა ნივთები, რომლებიც ხორნაბუჯის ცხოვრების ყველაზე ინტენსიურ ხანას განეკუთვნება.

“თამარ მეფის ციხიდან” ექვსი ვერსის დაშორებით კიდევ ერთი მთაა, რომელსაც ელიას მთა ეწოდება. მას ძირს მლაშე ტბა ევლება. შუა მთაში გადმოჭრილ ფართო მღვიმეში აშენებულია ეკლესია. 

გადმოცემა ამბობს, რომ ამ მღვიმეში ილია წინასწარმეტყველისათვის ყვავს საჭმელი მოჰქონდა და, რომ მან თავისი წამოსასხამი მოწაფეს – ელისეს დაუტოვა, თვითონ კი მთის მწვერვალიდან ცაში ამაღლდა” – ალექსანდრე დიუმა 1895 წ.

შირაქისა და ელდარის ველებზე იშვიათად მოჰკრავთ თვალს ხესა თუ ძეძვის ბუჩქნარს და თუ არ იცით ვერაფრით წარმოიდგენთ, რომ აქედან სულ რაღაც ცხრა კილომეტრში პატარა სამოთხე, სიცოცხლის ნამდვილი ოაზისი იწყება-“ვაშლოვანის ნაკრძალი” (საერთო ფართობი – 10142 ჰექტარი). 

ეროვნული პარკი არის დაცული ტერიტორიის ერთ-ერთი სახე, საქართველოში 9 ეროვნული პარკია. ერთ-ერთი  არის ვაშლოვანის 

* ალგეთის ეროვნული პარკი
* ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნული პარკი
* ვაშლოვანის ეროვნული პარკი
* თბილისის ეროვნული პარკი
* თუშეთის ეროვნული პარკი
* კოლხეთის ეროვნული პარკი
* მტირალას ეროვნული პარკი
* ყაზბეგის ეროვნული პარკი
* ჯავახეთის ეროვნული პარკი   

ვაშლოვანის დაცული ტერიტორიები გამოირჩევა არიდული ნათელი ტყეებითა და უროინა-ვაციწვერიანი სტეპებით. მთისწინეთი დაფარულია მუხნარისა და იფნარის ბუნებრივი კორომებით, სადაც შერეულია ნეკერჩხალი და თელა. აქ გავრცელებულია: კოწახური, ძეძვი, თრიმლი, ჯავჯაგა, უძრახელა და სხვა.

ვაშლოვანში 700-მდე სახეობის მცენარეა აღწერილი, თუმცა მათ შორის აღსანიშნავია, ორქიდეების მრავალფეროვნება (7 სახეობაა), ქართული ზამბახის, ეიხლერის ტიტის, მაიკოს იორდასალამის, ველური ვაზის და სხვა იშვიათი მცენარეების არსებობა.

ვაშლოვანის ფაუნა საკმაოდ მრავალფეროვანი და მიზიდველია. ვაშლოვანში სულ 46 სახეობის ძუძუმწოვარი ცხოველი ბინადრობს. მრავლადაა ტურა, მელა, კურდღელი, მგელი, ფოცხვერი, ლელიანის კატის, გარეული ღორი, მაჩვზღარბა და ნახევარუდაბნოსთვის ასე იშვიათი დათვიც.

აქ წყლის ფრინველების სიმრავლეა, გვხვდება ყანჩები, გარეული იხვები, წითელი იხვები, შაკი, თეთრკუდა ფსოვი და ა.შ

ვაშლოვანის ფაუნაში მნიშვნელოვანი როლი უკავიათ ქვეწარმავლებსაც. აქ მათი 25 სახეობაა აღწერილი. ეროვნული პარკის ტერიტორიაზე ხმელთაშუაზღვის კუს, გრძელფეხა სცინკის, თვალტიტველა ხვლიკოს, ჯოჯოს და გველების: აზიური მახრჩობელას, ოთხზოლიანი მცურავის, ჩვეულებრივი ანკარას და გიურზას ნახვა შეიძლება.

ვაშლოვანის ტერიტორიაზე 700 სახეობის მწერია დაფიქსირებული, მათი უმრავლესობა კი პეპლებია- 109 სახეობაა.

დათვის ხევის ალესილებში პრეისტორიულ ფაუნის ნახვაცაა შესაძლებელი. გაშიშვლებული ქანების დალექილ ფენებში დაკვირვებული თვალი ადვილად შეამჩნევს ზღვის მოლუსკების კარგად შემონახულ ქიტინებს. ეს მოლუსკები ვაშლოვანის ყველაზე ძველი ბინადრები არიან – ჯერ კიდევ იმ დროინდელი, როდესაც აქაურობა ზღვით იყო დაფარული.

ვერ წარმოვიდგენდი სტეპები და კანიონები ამერიკის გარდა სხვაგან თუ იყო, თან ასეთ დიდ ტერიტორიაზე. უნიკალურია ვაშლოვანის ქვაბული, საკმევი ჰქვია ხეს, თუ სწორად მახსოვს და მისი უნიკალურობა გარდა ასაკისა, იმაშიც მდგომარეობს, რომ ჩვეულებრივი ფოთლები აქვს, მაგრამ წიწვის სუნი ასდის და ვაშლის ხის მსგავსია. 

პატარ-პატარა ბუდეები აუშენებიათ მერცხლებს “მერცხლების ქალაქში” რომელიც დათვის ხევის ალესილებშია გაშენებული. (იხილეთ დათვის ხევის ალესილებში “ჩამავალი მზის” ფოტოები)

პანტიშარას ბინადრობენ კასპის კუები, ისე გზად ფოცხვერსაც გადავეყარეთ მგონი.  🙂 🙂  არ მჯერა!  უფრო გარეული კატა მგონია

უნიკალური ქვაბული, ტყე, რომელიც მილიონ ნახევარს ითვლის, თურმე ზღვის მიმოქცევის შემდეგ, როდესაც დედამიწამ დეფორმაცია განიცადა, ეს ადგილი წყლისგან განთავისუფლდა და დღეს უნიკალური ჯიშის ცხოველებისა და ფრინველების თავშესაფარს წარმოადგენს. 

უნიკალური ქართული ჯიქი კი როგორც ჩანს აღარ ბინადრობს 😦 

სპილოს ძვლის სანახავად თქვენ მოგიწევთ პიკნიკისათვის გამოყოფილ ადგილზე გაჩერება და აქედან ფეხით სავალ გზაზე წასვლა. აქ სიარული არ არის რთული, მხოლოდ მზე ძალიან მწველია. თან იქონიეთ წყალი. 

ვაშლოვანის დაცული ტერიტორიას ერთ დღეში ვერ დაათვალიერებთ, რამდენიმე ტურია საჭირო რომ მთლიანად შემოიაროთ  ეს ველური ბუნება.

ნ.შ

დირბი (წილკანი, სამთავისი, სხვილო, ბრეთი და დირბი)

მეხუთე გაჩერება: სოფელი დირბი

ტური: წილკანი, სამთავისი, სხვილო, ბრეთი და დირბი დაგვირგვინდა დირბის ღმრთისმშობლის მიძინების სახელობის დედათა მონასტრის ნახვით, რომელიც  მდებარეობს შიდა ქართლში (ქარელის რაიონი), მდინარე ფრონის ხეობაში, სოფლის განაპირას დამრეც ფერდობზე.

XVIII საუკუნის დამდეგიდან დირბს ისევე, როგორც იერუსალიმის ჯვრის მონასტრისა და უფლის საფლავის სხვა მამულებს საქართველოში, მართავენ იერუსალიმიდან ჩამოსული ბერძენი ჯვარის მამები, რომლებსაც სამეურნეო ფუნქციის შესრულება და ყმა-მამულიდან მოწეული მოსავლის გაყიდვით იერუსალიმში ფულის გაგზავნა ევალებოდათ. ისინი დირბში ყოფნისას ეკლესიის სამხრეთით რამდენიმე მეტრში მდებარე სასახლეში ჩერდებოდნენ. დღეს ამ სასახლისგან მხოლოდ მარანიღაა დარჩენილი.

ღვთისმშობლის ტაძრის უკან დღემდე დგას დირბის ციხე, რომელსაც გალავანი უერთდება. XXს-ის 30-იან წლებამდე მოღვაწეობდნენ ბერძენი ბერები. ხოლო მათი განდევნის შემდეგ საბოლოოდ შეწყდა ღვთისმსახურება, დაინგრა მათი სასახლე, ნალესით დაიფარა ტაძრის ცენტრალურ ნავში არსებული XIVს-ის უნიკალური ფრესკები, დაიკარგა ტაძარში არსებული ყველა ხატი და საეკლესიო ნივთი. ხოლო თვით ტაძარი დანგრევის პირას მივიდა.

2000 წელს დაიწყო აღდგენითი სამუშაოები, აშენდა საცხოვრებელი სახლი, შემოავლეს გალავანი. არქეოლოგიური გათხრების დროს აღმოჩნელი იქნა მრავალი სამარხი, წყალსადენი მილები, შენობათა ნაშთები, რაც მოწმობს მომცრო სამეურნეო ნაგებობათა არსებობას მონასტრის ტერიტორიაზე. ჩატარდა რესტავრაცია, მოიხნა ნალესი ფენა, რის შემდეგაც გამოჩნდა XIV ს -ის უნიკალური ფრესკები, მათ შორის არის  ,,იოსების ყვედრება” სადაც ფაქიზი ოსტატობითაა გამოსახული ,,მიდგომილი ღმრთისმშობელი”.

დირბის ღმრთისმშობლის მიძინების ეკლესიას ,,კუბოს ღმრთისმშობლისასაც” უწოდებდნენ. XVII საუკუნის საბუთით დამოწმებული დირბის ეკლესიის სახელწოდებაა ,,კუბოს ღვთისმშობელი”, რაც უნდა უკავშირდებოდეს ,,ღმრთისმშობლის ამაღლების” აქ წარმოდგენილ უიშვიათეს გამოსახულებას, სადაც საგანგებოდაა დედა ღმრთისას ღია და ცარიელი ქვის კუბო წარმოდგენილი.

ეკლესიაში  ,,მიდგომილი ღმრთისმშობლის” ხატთან ვილოცეთ. მონაზონთა თხოვნით არ გადავიღეთ სურათები ამ უნიკალური ფრესკის. თუ გაინტერესებთ ეს ფრესკა, გირჩევთ ინტერნეტში მოიძიოთ, სასურველია ამ ეკლესიის ნახვა, სადაც საშუალება გექნებათ შეიძინოთ ხატები და გაავრცელოთ სრულიად საქართველოში. ასევე  ამ  მონასტერში მზადდება სამკურნალო მალამოები. სოფელი დირბი ცნობილია ასევე წითელი ღვინით, რომელსაც “დირბულა” ჰქვია.

ნ.შ

ბრეთი (წილკანი, სამთავისი, სხვილო, ბრეთი და დირბი)

მეოთხე გაჩერება: სოფელი ბრეთი

მდებარეობს ქარელის რაიონში, მდინარე ფრონეს მარცხენა ნაპირზე, ქარელიდან 9 კილომეტრის მანძილზე.

ბრეთის ტერიტორია ადრინდელ შუა საუკუნეებიდანვე ყოფილა დასახლებული. 

ბრეთში VI საუკუნეში მოღვაწეობდა ერთ-ერთი ცამეტ ასურელ მამათაგანი – პიროსი. იგი პიროს ბრეთელად მოიხსენიება.

მის მიერ ჩამოყალიბებული სამონასტრო ცენტრი მთელი შუა საუკუნეების მანძილზე იყო კულტურულ-საგანმანათლებლო, მწიგნობრობის, ხელოსნობის მნიშვნელოვან კერა. აქ შეიქმნა XI საუკუნის ბრეთის ვერცხლის საომარი ჯვარი წარწერით, XIII საუკუნის ბრეთის ტყავის სახარება და სხვა.

სოფლის დასავლეთით დგას დარბაზული ტიპის ეკლესია და კოშკი. ეკლესია თარიღდება XVI-XVII საუკუნეებით, კოშკი – XVII საუკუნით.

სხვილო (წილკანი, სამთავისი, სხვილო, ბრეთი და დირბი)

მესამე გაჩერება: სხვილოს ციხე

კასპის რაიონში, სოფელ ქვემო ჭალას მახლობლად ლეხურის ხეობასა და ტირიფონის გაშლილ ველს გადმოჰყურებს ციხესიმაგრე სხვილო ანუ ცხვილო. 

სამთავისი (წილკანი, სამთავისი, სხვილო, ბრეთი და დირბი)

მეორე გაჩერება: სამთავისი 

შიდა ქართლის მხარეში, , კასპის მუნიციპალიტეტში, მისგან ჩრდილოეთის მიმართულებით 11 კმ-ის დაშორებით, მდ.ლეხურის მარცხენა ნაპირზე, ზღვის დონიდან 680 მ, სოფელ სამთავისის ცენტრში, მდებარეობს ვახტანგ გორგასლის მიერ აგებული სამთავისის ტაძარი.  „კალმასობაში” ნათქვამია: „ვახტანგ გორგასალან, მეფემ საქართველოსმან აღაშენა ოთხი ეკლესიანი: წილკნის, სამთავისის, მეტეხის გაღმა მხარისა და რუისისა და ოდეს გაშინჯეს ეს ეკლესიები, მაშინ ხუროთმოძღვრებით და აღმშენებლობით ოფრო აქეს სამთავისი. და უწოდა ესრეთ სამთავ ეკლესიათა, ესე სამთავისი ომჯობესიაო და მუნიდგან ეწოდება სამთავისი.”

წილკანი (წილკანი, სამთავისი, სხვილო, ბრეთი და დირბი)

პირველი გაჩერება:  წილკანი 

მცხეთიდან 13 კმ-ში ჩრდილო-დასავლეთის მიმართულებით, არის სოფელი წილკანი. ჩვენ (facebook-ის მეგობრები) 31 მარტს წავედით ეკლესიების მოსალოცად. წილკანში, ქართლში ქრისტიანობის გავრცელების პირველ პერიოდში V_VI საუკუნეების მიჯნაზე, დიდი სამნავიანი ბაზილიკა ააგეს . ეკლესიის აგებას მირიანის ძეს ბაქარ მეფეს მიაწერს. VI საუკუნის II ნახევარში წილკნის ეპარქიას იოანე ზედაზნელის ერთ-ერთი მოწაფე და თანამოღვაწე ისე წილკნელი განაგებდა, რომელიც ამავე ტაძარშია დასაფლავებული. 

დღევანდელი ტაძარი ცენტრ-გუმბათოვანი ნაგებობაა (28X24 მ). ნაშენია ქვიშაქვის თლილი კვადრებით. ინტერიერის და ნაწილობრივ დარბაზული ეკლესიის სამხრეთ ფასადის კედლების წყობაში გამოყენებულია რიყის ქვა, აგური და ორნამენტიანი კვადრები, რომლებიც მოგვიანებით, გადაკეთებისა და შეკეთების დროსაა ჩასმული. ტაძარს კარიბჭეები სამხრეთითა და დასავლეთით  აქვს, მესამე შესასვლელი ჩრდილოეთითაა.

XVI-XVII საუკუნეების მოხატულობა შემორჩენილია მხოლოდ გუმბათში: ცენტრში, ორმაგ წრეში გამოსახულია ქრისტე, რომელიც მარჯვენა ხელით აკურთხებს, ხოლო მარცხენაში გადაშლილი სახარება უჭირავს. ორმაგ წრეში ასომთავრული წარწერაა. ცენტრალურ წრის გარშემო ოთხ ნახევარწრეში მოგვიანო ხანაში გადაწერილი მახარებელთა სიმბოლოებია;. შემდეგ რეგისტრში, გუმბათის ყელის ზედა ნაწილში, გამოსახულია ანგელოზებით გარშემორტყმული კიბორიუმი.

წილკნის ტაძარი და მისი სამწყემსო საკმაოდ მდიდარი და ძლიერი იყო. ქართველ მღვდელმთავართა შორის წილკნელს მე-19 ადგილი ეჭირა. კათედრალს დიდ დახმარებას უწევდნენ ქართველი მეფეები და დიდგვარიანი ფეოდალები. წილკნის ტაძარი მნიშვნელოვანი ლიტერატურულ-მწიგნობრული კერა იყო. XIX საუკუნის დასაწყისში წილკნის საეპისკოპოსო გაუქმდა.

ტაძარი 1988 წლამდე დახურული იყო, მსახურება აღსდგა მეუფე ზოსიმეს ლოცვა კურთხევითა და დიდ შრომით. 1994 წელს ტაძრის ეზოში აშენდა საეპისკოპოსო რეზიდენცია, ამავე პერიოდში ხელახლა გადაიხურა ტაძარი თუნუქის სახურავით.

წილკანში ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის სასწაულმოქმედი ხატია, რომელსაც დიდი მადლი აქვს და ბევრი სასწაულის აღმსრულებელია. საეკლესიო გადმოცემის თანახმად ამ სასწაულმოქმედი ხატის შექმნა ლუკა მახარებელს მიეწერება. იგი საქართველოში ჩამოაბრძანეს მეფე მირიანის ძის – ბაქარის დროს ბიზანტიიდან. ამბობენ ეს ხატი დაწერილია მაცხოვრის აკვნის ფიცარზე. ხატს სასწაულმოქმედი უწოდეს და 1962 წლიდან საქართველოს მუზეუმის განძ საცავში ინახება.

ნ.შ